Ho gà là một bệnh nhiễm trùng đường hô hấp nghiêm trọng, dễ lây lan do vi khuẩn Bordetella pertussis gây ra. Bệnh bắt đầu giống như cảm lạnh và sau đó ho đặc trưng phát triển. Cơn ho này có thể kéo dài đến ba tháng, ngay cả sau khi điều trị bằng kháng sinh kết thúc và người bệnh không còn khả năng lây nhiễm.

Cứ 200 trẻ sơ sinh bị ho gà dưới sáu tháng tuổi thì có một trẻ tử vong.

Bệnh ho gà đặc biệt nguy hiểm đối với trẻ sơ sinh dưới sáu tháng tuổi. Chúng bị ảnh hưởng nghiêm trọng hơn bởi căn bệnh này so với trẻ lớn hơn hoặc người lớn và có nhiều khả năng bị biến chứng hơn.

1. Dấu hiệu và triệu chứng

Các triệu chứng ho gà thường phát triển trong vòng 5 đến 10 ngày sau khi bạn tiếp xúc với vi khuẩn gây bệnh. Đôi khi các triệu chứng không phát triển trong vòng 3 tuần.

Triệu chứng ban đầu: Giai đoạn 1

Các triệu chứng ban đầu có thể kéo dài từ 1 đến 2 tuần và thường bao gồm:

- Chảy nước mũi hoặc nghẹt mũi

- Sốt nhẹ (dưới 38 độ C)

- Ho nhẹ, thỉnh thoảng (trẻ sơ sinh không gặp tình trạng này)

- Ngưng thở (ngừng thở đe dọa tính mạng) và tím tái (chuyển sang màu xanh hoặc tím) ở trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ

Ở giai đoạn đầu, ho gà dường như không khác gì cảm lạnh thông thường. Do đó, các bác sĩ thường không nghi ngờ hoặc chẩn đoán cho đến khi các triệu chứng nghiêm trọng hơn xuất hiện.

Các triệu chứng muộn hơn: Giai đoạn 2

Một đến 2 tuần sau khi các triệu chứng đầu tiên bắt đầu, những người mắc bệnh ho gà có thể phát triển thành các cơn ho kịch phát—những cơn ho nhanh, dữ dội và không kiểm soát được. Những cơn ho này thường kéo dài từ 1 đến 6 tuần nhưng cũng có thể kéo dài đến 10 tuần. Các cơn ho thường trở nên tồi tệ hơn và trở nên phổ biến hơn khi bệnh tiếp tục.

Những cơn ho có thể khiến người bệnh

- Phát ra âm thanh the thé “khục khục” khi kết thúc cơn ho

- Nôn trong hoặc sau khi ho

- Cảm thấy rất mệt mỏi sau cơn co giật

- Khó thở

Trẻ em có thể khó thở, trong khi thanh thiếu niên và người lớn thường có các triệu chứng nhẹ

Nhiều trẻ bị ho gà không hề ho. Thay vào đó, bệnh có thể khiến trẻ chuyển sang màu xanh hoặc khó thở. Một số người chỉ gặp các triệu chứng như cảm lạnh thông thường.

Nhiễm trùng nói chung nhẹ hơn ở thanh thiếu niên và người lớn so với trẻ sơ sinh và trẻ em, đặc biệt là những trẻ đã được chủng ngừa bệnh ho gà. Nó có vẻ giống như cảm lạnh thông thường. Tiếng “khục khục” thường không có đối với những người bị bệnh nhẹ hơn.

Tuy nhiên, thanh thiếu niên và người lớn có thể mắc bệnh ho gà nghiêm trọng. Thanh thiếu niên và người lớn, đặc biệt là những người không tiêm vắc-xin ho gà, có thể bị ho kéo dài khiến họ thao thức về đêm. Nó cũng có thể gây ra những gián đoạn lớn cho cuộc sống hàng ngày và các biến chứng nghiêm trọng.

Những người được tiêm phòng có thể không bị bệnh

Vắc xin ho gà có hiệu quả nhưng không hoàn hảo. Nhiễm trùng thường không tệ đối với những người đã chủng ngừa bệnh ho gà nhưng vẫn bị bệnh.

Ở những người được chủng ngừa ho gà:

- Cơn ho thường không kéo dài nhiều ngày

- Các cơn ho, tiếng rít và nôn sau cơn ho ít gặp hơn

- Ngưng thở và tím tái ít gặp hơn (ở trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ đã được tiêm phòng)

CDC khuyến cáo nên tiêm vắc-xin ho gà cho mọi người ở mọi lứa tuổi. 

Phục hồi: Giai đoạn 3

Phục hồi từ bệnh ho gà có thể chậm. Cơn ho trở nên nhẹ hơn và ít gặp hơn khi người bệnh khỏe hơn.

Các cơn ho có thể ngừng trong một thời gian nhưng có thể quay trở lại nếu người bệnh bị nhiễm trùng đường hô hấp khác. Các cơn ho có thể quay trở lại nhiều tháng sau khi bệnh ho gà bắt đầu.

2. Biến chứng ho gà

Bệnh ho gà nguy hiểm ở trẻ sơ sinh, đặc biệt là trẻ dưới 6 tháng tuổi, vì bệnh này có thể khiến trẻ không nhận được lượng oxy cần thiết. Nó có thể gây ra:

Ho gà có thể dẫn đến tổn thương não nghiêm trọng.

- Tổn thương não hoặc chảy máu não

- Viêm phổi

- Co giật

- Ngưng thở

Trẻ dưới 18 tháng tuổi bị ho gà phải luôn được theo dõi vì những cơn ho có thể làm trẻ ngừng thở. Trẻ nhỏ mắc các trường hợp xấu cũng có thể cần được chăm sóc tại bệnh viện.

Giúp bảo vệ con bạn bằng cách đảm bảo rằng chúng và bất kỳ người lớn nào xung quanh chúng thường xuyên được tiêm phòng.

Ở thanh thiếu niên và người lớn, ho gà có thể dẫn đến viêm phổi. Ho dữ dội cũng có thể gây ra:

- thoát vị bụng

- vỡ mạch máu

- xương sườn thâm tím

- rắc rối kiểm soát khi bạn đi tiểu

- khó ngủ

3. Nguyên nhân gây Ho gà 

Ho gà là một bệnh về đường hô hấp rất dễ lây lan từ người này sang người khác.

Nguyên nhân

Ho gà là một bệnh về đường hô hấp rất dễ lây lan do một loại vi khuẩn có tên là Bordetella pertussis gây ra. Bệnh chỉ gặp ở người.

Vi khuẩn ho gà bám vào lông mao (phần mở rộng nhỏ giống như tóc) nằm dọc một phần của hệ hô hấp trên. Vi khuẩn giải phóng độc tố (chất độc), làm hỏng lông mao và khiến đường thở bị sưng lên.

Nó lây lan như thế nào

Vi khuẩn gây bệnh ho gà lây lan dễ dàng từ người này sang người khác qua không khí. Khi một người bị ho gà hắt hơi hoặc ho, họ có thể giải phóng các hạt nhỏ có chứa vi khuẩn trong đó. Những người khác sau đó hít phải vi khuẩn. Nó cũng lây lan khi mọi người dành nhiều thời gian bên nhau hoặc chia sẻ không gian hít thở, chẳng hạn như khi bạn bế trẻ sơ sinh.

Mọi người có thể truyền bệnh trong nhiều tuần

Mọi người có thể lây lan vi khuẩn ngay từ khi bắt đầu có các triệu chứng đầu tiên và trong ít nhất 2 tuần sau khi cơn ho bắt đầu.

Mọi người có thể lây bệnh ngay cả khi họ không biết mình mắc bệnh

Một số người có các triệu chứng nhẹ và không biết mình bị ho gà, nhưng họ vẫn có thể truyền vi khuẩn sang người khác.

Nhiều em bé bị ho gà là do anh chị, cha mẹ hoặc người chăm sóc bị lây bệnh mà không biết là mình mắc bệnh. 

4. Điều trị

Các bác sĩ thường điều trị ho gà bằng thuốc kháng sinh. Có một số loại thuốc kháng sinh có sẵn để điều trị bệnh ho gà.

Điều rất quan trọng là phải điều trị bệnh ho gà sớm, trước khi các cơn ho bắt đầu.

Điều trị ho gà sớm có thể:

- Làm cho bệnh ít nghiêm trọng hơn

- Giúp ngăn ngừa lây lan vi khuẩn gây bệnh cho người khác

- Bắt đầu điều trị sau ba tuần mắc bệnh không có khả năng giúp ích mặc dù hầu hết mọi người vẫn sẽ có các triệu chứng. Đến lúc đó, cơ thể bạn đã loại bỏ vi khuẩn, nhưng các triệu chứng vẫn còn đó do cơ thể bạn đã bị tổn thương.

Quản lý các triệu chứng tại nhà

Kiểm soát các triệu chứng ho gà và giảm nguy cơ lây lan vi khuẩn sang người khác.

- Uống thuốc kháng sinh đúng chỉ định của bác sĩ.

- Giữ cho ngôi nhà không có các chất kích thích có thể gây ho, chẳng hạn như khói, bụi và hơi hóa chất.

- Sử dụng máy tạo độ ẩm phun sương sạch, mát để giúp làm lỏng chất nhầy và làm dịu cơn ho.

- Rửa tay thường xuyên bằng xà phòng và nước trong ít nhất 20 giây.

- Ăn nhiều bữa nhỏ vài giờ một lần để giúp ngăn ngừa nôn mửa.

- Uống nhiều nước, bao gồm nước lọc, nước trái cây, súp và trái cây để tránh mất nước (thiếu nước).

- Không dùng thuốc ho trừ khi bác sĩ khuyên dùng. Cho uống thuốc ho có thể sẽ không giúp ích gì và thường không được khuyên dùng cho trẻ em dưới 4 tuổi.

- Báo cáo các dấu hiệu mất nước cho bác sĩ ngay lập tức.

Dấu hiệu mất nước bao gồm

- Miệng khô, dính

- Buồn ngủ hoặc mệt mỏi

- Khát nước

- Giảm đi tiểu 

- Ít hoặc không có nước mắt khi khóc

- Yếu cơ

- Đau đầu

- Chóng mặt hoặc lâng lâng

Điều trị tại bệnh viện

Bệnh ho gà đôi khi có thể rất nghiêm trọng và có thể gây ra các biến chứng, đặc biệt là đối với trẻ sơ sinh. Những người bị bệnh nặng hoặc có biến chứng cần được chăm sóc tại bệnh viện. Khoảng một phần ba trẻ dưới 1 tuổi bị ho gà cần được chăm sóc tại bệnh viện.

Điều trị bệnh ho gà tại bệnh viện thường tập trung vào

- Giữ cho đường thở sạch. 

- Theo dõi nhịp thở và cung cấp oxy nếu cần.

- Ngăn ngừa hoặc điều trị mất nước. Người bệnh có thể cần truyền dịch qua tĩnh mạch (IV, qua tĩnh mạch) nếu có dấu hiệu mất nước hoặc khó ăn.

5. Phòng ngừa

Chủng ngừa

Cách tốt nhất để ngăn ngừa bệnh ho gà là tiêm vắc-xin ho gà, thường được tiêm kết hợp với vắc-xin chống hai bệnh nghiêm trọng khác là bạch hầu và uốn ván. Các bác sĩ khuyên nên bắt đầu tiêm phòng trong giai đoạn trứng nước.

Vắc xin bao gồm một loạt năm mũi tiêm, thường được tiêm cho trẻ em ở các độ tuổi sau: 2 tháng, 4 tháng, 6 tháng, 15 đến 18 tháng, 4 đến 6 tuổi

Tác dụng phụ của vắc-xin

Tác dụng phụ của vắc-xin thường nhẹ và có thể bao gồm sốt, cáu kỉnh, nhức đầu, mệt mỏi hoặc đau nhức tại chỗ tiêm.

Mũi tiêm tăng cường

Thanh thiếu niên. Vì khả năng miễn dịch từ vắc-xin ho gà có xu hướng suy yếu ở tuổi 11, các bác sĩ khuyên nên tiêm nhắc lại ở độ tuổi đó để bảo vệ khỏi bệnh ho gà, bạch hầu và uốn ván.

Người lớn. Một số loại vắc-xin uốn ván và bạch hầu 10 năm một lần cũng bao gồm khả năng bảo vệ chống lại bệnh ho gà. Vắc-xin này cũng sẽ làm giảm nguy cơ truyền bệnh ho gà cho trẻ sơ sinh.

Phụ nữ mang thai. Các chuyên gia y tế hiện khuyến cáo phụ nữ mang thai nên tiêm vắc xin ho gà trong khoảng thời gian từ 27 đến 36 tuần của thai kỳ. Điều này cũng có thể bảo vệ trẻ sơ sinh trong vài tháng đầu đời.

Thuốc phòng ngừa

Nếu bạn đã tiếp xúc với người bị ho gà, bác sĩ có thể khuyên dùng thuốc kháng sinh để bảo vệ chống nhiễm trùng trong một số trường hợp:

- Bạn là nhà cung cấp dịch vụ chăm sóc sức khỏe

- đang mang thai

- Trẻ hơn 12 tháng tuổi

- Có tình trạng sức khỏe có thể khiến bạn có nguy cơ mắc bệnh nặng hoặc biến chứng, chẳng hạn như hệ thống miễn dịch suy yếu hoặc hen suyễn

- Sống với người bị ho gà

- Sống với người có nguy cơ cao mắc bệnh nặng hoặc biến chứng do nhiễm trùng ho gà

Vệ sinh tốt

CDC khuyến nghị thực hành vệ sinh tốt để ngăn ngừa sự lây lan của vi khuẩn gây bệnh ho gà và các bệnh về đường hô hấp khác.

- Che miệng khi ho hoặc hắt hơi

- Che miệng và mũi bằng khăn giấy khi ho hoặc hắt hơi.

- Vứt ngay khăn giấy đã sử dụng vào sọt rác.

- Ho hoặc hắt hơi vào tay áo trên hoặc khuỷu tay nếu bạn không có khăn giấy. Đừng bao giờ ho vào tay vì bạn có thể lây lan vi trùng theo cách này.

- Rửa tay thường xuyên bằng xà phòng và nước trong ít nhất 20 giây.

- Sử dụng chất khử trùng tay chứa cồn nếu không có xà phòng và nước.

Miễn dịch tạm thời sau khi bị bệnh

Những người đã bị ho gà có một số khả năng miễn dịch tự nhiên (bảo vệ) đối với nhiễm trùng ho gà trong tương lai. Bị bệnh ho gà không mang lại sự bảo vệ suốt đời.

CDC khuyến cáo nên tiêm vắc-xin ho gà ngay cả khi bạn đã mắc bệnh trước đó, vì khả năng miễn dịch tự nhiên mất dần và không bảo vệ suốt đời.

Bệnh ho gà là bệnh truyền nhiễm nguy hiểm với nhiều biến chứng nặng đặc biệt bệnh ho gà ở trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ. Bệnh cần được phát hiện sớm điều trị sớm tránh những biến chứng nặng của bệnh. Chủ động tiêm phòng vắc xin ho gà đầy đủ để tránh mắc bệnh ảnh hưởng tới sức khỏe bản thân.

Ánh Dương

Theo Người đưa tin