Ăn quá nhiều trong ngày lễ

Thói quen xấu đầu tiên là “ăn quá nhiều trong ngày lễ”. Chế độ ăn uống này nguy hiểm hơn nhiều so với việc thỉnh thoảng uống rượu và ăn đồ ăn nhiều dầu mỡ. Một số người thường ăn kiêng nhẹ nhưng lại hoàn toàn buông thả trong những ngày lễ. Họ ăn năm hoặc sáu món trong một bữa ăn, với sự kết hợp "sặc sỡ" giữa thịt và rau, và cũng có một vài ly rượu vang. Với họ, đó chỉ là "một sự nuông chiều thỉnh thoảng", nhưng với tuyến tụy, đó là sự thúc đẩy to lớn.

Tuyến tụy cần có nhịp điệu nhất định để tiết ra enzyme, và việc đột nhiên tiêu thụ một lượng lớn chất béo và protein sẽ gây nhầm lẫn các tín hiệu trong đường tiêu hóa.

Dịch tụy được tiết ra với số lượng lớn, nhưng do hệ thống mật không mở đồng bộ nên dịch tụy không thể thoát ra ngoài một cách trơn tru và được hoạt hóa bên trong tuyến tụy, do đó kích hoạt quá trình tự tiêu hóa. Năm 2019, dữ liệu công bố trên tạp chí Gastroenterology cho thấy, tỷ lệ viêm tụy cấp trong các ngày lễ cao gấp 3,8 lần so với ngày thường, đặc biệt là các ngày lễ như Tết Nguyên đán, Quốc khánh, Giáng sinh khi tỷ lệ mắc bệnh tập trung bất thường. Đây không phải là sự trùng hợp ngẫu nhiên mà là một rối loạn chuyển hóa cấp tính do mất kiểm soát đột ngột nhịp độ ăn uống. Hơn nữa, loại bệnh nhân này có một điểm chung là cơ thể chưa được chuẩn bị, cảm xúc quá kích động, khiến hệ thống nội tiết bị rối loạn trong thời gian ngắn, khiến tuyến tụy vốn đã có nguy cơ viêm nhiễm lại bùng phát trực tiếp.

Không uống thuốc đủ liều

Thói quen xấu thứ hai là “uống thuốc rồi bỏ thuốc” hoặc “ngừng thuốc ngay khi các triệu chứng thuyên giảm”. Mặc dù các cơn viêm tụy xảy ra đột ngột như chớp, nhưng quá trình phục hồi lại chậm như ốc sên. Nhiều người nghĩ rằng họ đã khỏe sau khi xuất viện nên ngừng uống thuốc chống viêm và thuốc bảo vệ tuyến tụy theo đơn của bác sĩ. Một số người cho rằng uống quá nhiều thuốc sẽ gây hại cho gan, một số lo lắng về tác dụng phụ của thuốc, một số thì lười uống thuốc vì phiền phức, một số thì mua các sản phẩm được gọi là thực phẩm chức năng để thay thế. Tuy nhiên, kết quả là tình trạng viêm không được kiểm soát hoàn toàn, phù nề tiềm ẩn và hoại tử nhẹ vẫn tồn tại cục bộ trong tuyến tụy, có thể tái phát bất cứ lúc nào.

Một nghiên cứu đã theo dõi 258 bệnh nhân xuất viện và phát hiện ra rằng trong số những người ngừng dùng thuốc chưa đến một nửa thời gian bác sĩ khuyến nghị, 27% có tỷ lệ tái phát trong vòng một năm. Đối với những bệnh nhân dùng thuốc đúng giờ trong hơn ba tháng, tỷ lệ tái phát là dưới 9%. Điều này cho thấy việc tiếp tục dùng thuốc trong quá trình phục hồi quan trọng hơn việc kiểm soát chế độ ăn uống. Không giống như các cơ quan khác, tuyến tụy không có khả năng tự phục hồi. Một khi bị tấn công nghiêm trọng, phần bị hư hỏng về cơ bản là không thể phục hồi. Nếu chuỗi viêm không được kiểm soát bằng thuốc, nó sẽ tiếp tục gây tổn thương mô tụy một cách rất âm thầm, cuối cùng có thể dẫn đến một loạt hậu quả nghiêm trọng như nang giả tụy, vôi hóa và suy giảm chức năng.

Ngồi lâu và làm việc dưới áp lực cao

Nhiều người có thể cảm thấy rằng việc ngồi lâu và làm việc dưới áp lực cao dường như không liên quan gì đến tuyến tụy, nhưng thực tế thì ngược lại. Khi ngồi lâu, lưu thông máu ở bụng sẽ chậm lại, tuyến tụy nằm ở khoang sau phúc mạc, nơi lưu thông máu tương đối yếu.

Nếu bạn ngồi yên trong thời gian dài, lượng máu cung cấp cho tuyến tụy sẽ giảm hơn nữa, dẫn đến việc bài tiết enzyme tuyến tụy kém. Ngoài ra, căng thẳng tâm lý kéo dài sẽ khiến dây thần kinh giao cảm luôn trong trạng thái hưng phấn trong thời gian dài, khiến lượng hormone stress tiết ra tăng cao, từ đó làm gián đoạn chức năng tiết dịch tụy.

Nhiều người có thể không hiểu tại sao họ vẫn cảm thấy đầy hơi và đau nhẹ mặc dù đã ăn nhẹ. Trên thực tế, đây là biểu hiện của tình trạng cung cấp máu không đủ cho tuyến tụy và cản trở quá trình bài tiết enzyme. Năm 2022, một nghiên cứu dịch tễ học về nhân viên văn phòng phát hiện ra rằng trong số những người ngồi hơn 8 tiếng mỗi ngày và có điểm căng thẳng tinh thần từ trung bình đến cao, tỷ lệ người có nồng độ amylase huyết thanh tăng nhẹ, một dấu hiệu của tình trạng viêm tụy mãn tính, cao gấp 2,3 lần so với người bình thường. Ngay cả khi những người này không ăn đồ ăn nhiều dầu mỡ, tuyến tụy của họ vẫn "âm thầm nổi giận". Nguyên nhân khiến bệnh nhân không cảm thấy triệu chứng rõ ràng là do mức độ viêm chưa cao nhưng theo thời gian dễ gây tổn thương chức năng, thậm chí phát triển thành viêm tụy mạn tính.

Vì vậy, thay vì nói rằng tuyến tụy sợ ăn, thì nên nói rằng nó sợ nhịp điệu của nó bị phá vỡ. Nó sợ những điều bất thường trong cuộc sống, sự thay đổi thất thường trong thói quen ăn uống và những biến động quá mức về trạng thái tinh thần. Thực phẩm giàu protein như trứng và sữa sẽ không gây viêm tụy miễn là tổng lượng được kiểm soát. Điều này cũng đúng với việc tập thể dục. Bài tập aerobic cường độ vừa phải đến thấp giúp cải thiện chức năng tiêu hóa và khả năng trao đổi chất của tuyến tụy, có lợi cho quá trình phục hồi. Điều bạn thực sự cần tránh là tập thể dục cường độ cao khi bụng đói, tập thể dục gắng sức ngay sau bữa ăn và tập thể dục bốc đồng khi có cảm xúc mãnh liệt. Bản thân những chuyển động như vậy gây ra sự dao động huyết áp và giải phóng hormone kích thích tuyến tụy.

Nhiều người có thể không biết rằng tuyến tụy nằm ở vị trí tương đối "cô lập" về mặt cấu trúc giải phẫu và nhạy cảm nhất với sự điều khiển của dây thần kinh giao cảm và phó giao cảm. Chức năng nội tiết và ngoại tiết của nó được kiểm soát đồng thời. Khi một trong hai bộ phận này có vấn đề, bộ phận còn lại cũng sẽ bị ảnh hưởng. Ví dụ, nếu một người có lượng đường trong máu không ổn định trong thời gian dài và rối loạn tiết insulin, cuối cùng điều này có thể ảnh hưởng đến quá trình tiết enzyme tuyến tụy. Ngược lại, nếu dịch tụy không thể thải ra ngoài và tích tụ trong tuyến tụy quá lâu, nó cũng sẽ kích thích các tế bào nội tiết. Sự can thiệp lẫn nhau này làm cho quá trình điều hòa tuyến tụy trở nên rất mong manh.

Có một vấn đề khác dễ bị bỏ qua, đó là "chế độ ăn kiêng không liên tục". Để giảm cân, nhiều người chỉ ăn một bữa một ngày, hoặc ăn rất ít vào buổi sáng và buổi tối nhưng lại ăn nhiều vào buổi trưa. Chế độ ăn uống này cực kỳ không có lợi cho tuyến tụy. Nó khiến dịch tụy tiết ra nhiều hơn vào ban ngày, trong khi lại bị ức chế vào những thời điểm khác. Tuyến tụy không giống như dạ dày; nó không thích hoạt động theo kiểu “đột ngột”. Khi nhịp điệu bị gián đoạn, ống tụy dễ bị áp lực cao, từ đó gây ra tình trạng viêm tại chỗ.

Chế độ ăn uống là nền tảng, nhưng không phải là tất cả. Kiểm soát thực phẩm chỉ là cách bảo vệ tuyến tụy. Điều thực sự có thể khôi phục và ổn định nó chính là thay đổi toàn bộ nhịp điệu cuộc sống. Nếu bạn chỉ tập trung vào việc nên ăn trứng hay uống sữa mà bỏ qua nhịp điệu tâm lý, thói quen sinh hoạt, tình trạng tập thể dục và cường độ làm việc thì dù chế độ ăn của bạn có nhẹ nhàng đến đâu cũng chẳng có tác dụng gì.

Phong Vũ

Theo Người đưa tin