Căng thẳng không chỉ là một trạng thái tinh thần mà còn là một phản ứng sinh lý phức tạp. Khi bạn đối mặt với một tình huống căng thẳng, tuyến thượng thận sẽ tiết ra cortisol - hormone giúp cơ thể phản ứng nhanh với nguy cơ. Cortisol đóng vai trò quan trọng trong việc điều chỉnh đường huyết, huyết áp và phản ứng viêm. Tuy nhiên, theo Tiến sĩ Robert Sapolsky, nhà thần kinh học tại Đại học Stanford, khi cortisol được tiết ra quá mức trong thời gian dài, nó có thể gây ra rối loạn trong nhiều hệ thống cơ thể, từ hệ miễn dịch, tiêu hóa đến thần kinh, đồng thời làm tăng nguy cơ mắc các bệnh tim mạch, trầm cảm và suy giảm trí nhớ.

Vì vậy, việc nhận biết các dấu hiệu cảnh báo khi cortisol vượt mức là vô cùng quan trọng để kịp thời điều chỉnh lối sống và tìm kiếm sự hỗ trợ y tế. Theo đó, có 5 dấu hiệu trên cơ thể cảnh báo chỉ số hormone cortisol đang vượt mức:

1. Mệt mỏi kéo dài dù đã nghỉ ngơi đầy đủ

Một trong những dấu hiệu rõ ràng nhất của tình trạng cortisol vượt mức là cảm giác mệt mỏi dai dẳng, ngay cả khi bạn đã ngủ đủ giấc. Theo Tiến sĩ Sarah Bennett, chuyên gia nội tiết tại Bệnh viện Johns Hopkins, cortisol cao có thể làm gián đoạn nhịp sinh học, khiến cơ thể không thể phục hồi năng lượng hiệu quả. Nghiên cứu từ Journal of Clinical Endocrinology & Metabolism (2022) cho thấy những người có nồng độ cortisol cao thường xuyên gặp khó khăn trong việc duy trì chu kỳ giấc ngủ REM (giấc ngủ sâu), dẫn đến tình trạng uể oải suốt cả ngày.

Nếu bạn cảm thấy kiệt sức dù đã ngủ 7-8 tiếng mỗi đêm, đây có thể là dấu hiệu cơ thể đang phải chịu áp lực từ hormone căng thẳng (Ảnh: Internet)

2. Tăng cân bất thường, đặc biệt ở vùng bụng

Bạn có nhận thấy vòng eo của mình tăng lên dù không thay đổi chế độ ăn uống hay tập luyện? Đây có thể là hậu quả của cortisol dư thừa. Cortisol kích thích cơ thể lưu trữ chất béo, đặc biệt ở vùng bụng, vì khu vực này có nhiều thụ thể cortisol hơn. Một nghiên cứu từ Đại học Yale (2021) đã chỉ ra rằng nồng độ cortisol cao có liên quan đến sự tích tụ mỡ nội tạng, loại mỡ nguy hiểm làm tăng nguy cơ mắc bệnh tiểu đường loại 2 và bệnh tim.

Hơn nữa, cortisol cũng làm tăng cảm giác thèm ăn, đặc biệt là các loại thực phẩm giàu đường và chất béo, khiến việc kiểm soát cân nặng càng trở nên khó khăn (Ảnh: Internet)

3. Suy giảm trí nhớ và khả năng tập trung

Căng thẳng mãn tính không chỉ ảnh hưởng đến cơ thể mà còn tác động mạnh mẽ đến não bộ. Cortisol dư thừa có thể gây tổn hại đến vùng hải mã (hippocampus) - khu vực chịu trách nhiệm cho trí nhớ và học tập. Theo một nghiên cứu được công bố trên Nature Reviews Neuroscience (2023), cortisol cao kéo dài làm giảm khả năng hình thành ký ức mới và suy yếu chức năng nhận thức. Nếu bạn thường xuyên quên những việc quan trọng, khó tập trung vào công việc hoặc cảm thấy đầu óc “mờ mịt”, hãy xem xét khả năng hormone căng thẳng đang vượt quá mức cho phép.

4. Hệ miễn dịch suy yếu, dễ mắc bệnh

Bạn có thường xuyên bị cảm lạnh, nhiễm trùng hoặc mất nhiều thời gian để hồi phục sau bệnh tật? Đây có thể là dấu hiệu cortisol đang làm suy yếu hệ miễn dịch của bạn. Cortisol có tác dụng chống viêm, nhưng khi nồng độ quá cao, nó lại ức chế hoạt động của các tế bào miễn dịch, khiến cơ thể dễ bị tấn công bởi vi khuẩn và virus. Một nghiên cứu từ The Lancet (2022) chỉ ra rằng những người có cortisol cao mãn tính có nguy cơ nhiễm trùng cao hơn 30% so với người bình thường.

Nếu bạn nhận thấy mình dễ ốm hơn hoặc các vết thương lâu lành, hãy chú ý đến tình trạng căng thẳng của bản thân (Ảnh: Internet)

5. Các vấn đề về da: mụn, khô da và lão hóa sớm

Da là một trong những cơ quan đầu tiên phản ánh tình trạng căng thẳng nội tại. Cortisol dư thừa kích thích tuyến bã nhờn hoạt động quá mức, dẫn đến mụn trứng cá, đặc biệt ở người trưởng thành. Ngoài ra, cortisol còn làm giảm sản xuất collagen, khiến da mất độ đàn hồi, khô ráp và xuất hiện nếp nhăn sớm. Theo bác sĩ da liễu Jessica Wu tại Los Angeles, căng thẳng mãn tính có thể đẩy nhanh quá trình lão hóa da tương đương với tác động của ánh nắng mặt trời. Một nghiên cứu trên Journal of Investigative Dermatology (2023) cũng xác nhận rằng nồng độ cortisol cao có liên quan đến tình trạng viêm da và tổn thương hàng rào bảo vệ da.

Liên kết các dấu hiệu với giải pháp

Nhận biết được các dấu hiệu trên là bước đầu tiên để bảo vệ sức khỏe trước tác động của căng thẳng. Để giảm nồng độ cortisol, các chuyên gia khuyên bạn nên áp dụng các biện pháp như thiền định, tập yoga, duy trì chế độ ăn uống cân bằng và đảm bảo giấc ngủ chất lượng. Ngoài ra, việc tìm kiếm sự hỗ trợ từ chuyên gia tâm lý hoặc bác sĩ nội tiết cũng là một lựa chọn cần thiết nếu các triệu chứng trở nên nghiêm trọng. Điều quan trọng là lắng nghe cơ thể và không xem nhẹ những tín hiệu cảnh báo.

Căng thẳng là một phần tất yếu của cuộc sống, nhưng để nó kiểm soát cơ thể và làm gia tăng hormone cortisol vượt mức là điều chúng ta có thể phòng tránh. Năm dấu hiệu kể trên – mệt mỏi kéo dài, tăng cân bất thường, suy giảm trí nhớ, hệ miễn dịch suy yếu và các vấn đề về da – không chỉ là những phiền toái nhỏ mà là những lời cảnh báo nghiêm túc từ cơ thể. Bằng cách nhận biết sớm và điều chỉnh lối sống, bạn có thể lấy lại sự cân bằng cho cả thể chất lẫn tinh thần.

Xem thêm: Hãy bỏ ngay thói quen ăn uống sai lầm này, nếu không muốn “thần chết sớm ghé thăm”

Quỳnh Giang

Theo Người đưa tin