Dưới đây là 4 “căn bệnh tuổi già” phổ biến nhưng không phải là điều tất yếu, và quan trọng hơn cả: bạn hoàn toàn có thể ngăn ngừa được chúng.

Đối với những bệnh tăng huyết áp, tiểu đường, loãng xương, suy giảm nhận thức, chúng ta thường nghĩ  đây là cái giá phải trả khi già đi và là điều không thể tránh khỏi. Bản thân loại nhận thức này chính là cốt lõi của "bệnh tật" thực sự. Người ta thường nói rằng di truyền và môi trường quyết định mọi thứ. Nói thẳng ra, thói quen hàng ngày và nhịp sống xã hội là những tác nhân lớn nhất gây ra các bệnh mãn tính.

Cao huyết áp

Trên bề mặt, nó có thể là do động mạch lão hóa và độ đàn hồi của mạch máu kém, nhưng trên thực tế, có những nguyên nhân sâu xa hơn.

Đây là lối sống không lành mạnh kéo dài - nhịp sống nhanh, ăn uống quá mức, trầm cảm về mặt cảm xúc, thiếu ngủ. Mối quan hệ giữa những điều này và những thay đổi về huyết áp đã được chứng minh qua rất nhiều nghiên cứu. Dữ liệu theo dõi quy mô lớn được công bố trên tạp chí The Lancet năm 2021 bao gồm gần 12 triệu người trên toàn thế giới cho thấy lịch trình làm việc và nghỉ ngơi không đều đặn có mối tương quan tích cực trực tiếp với tỷ lệ mắc bệnh tăng huyết áp mãn tính, đặc biệt là sau 50 tuổi, khi tác động trở nên đáng kể hơn.

Cách phòng ngừa huyết áp cao:

- Giảm muối trong khẩu phần ăn: Tối đa 5g muối/ngày (kể cả trong nước mắm, xì dầu).

- Tăng cường thực phẩm giàu kali như chuối, khoai lang, rau xanh.

- Tập thể dục đều đặn, tối thiểu 30 phút mỗi ngày.

- Giữ cân nặng hợp lý và tránh béo bụng.

- Kiểm tra huyết áp định kỳ, đặc biệt từ sau tuổi 40.

Bệnh tiểu đường

Khi nói đến bệnh tiểu đường, nhiều người nghĩ rằng nguyên nhân là do ăn quá nhiều đường. Thực sự không phải vậy. Vấn đề thực sự là sự suy giảm độ nhạy insulin và quá trình này thường liên quan nhiều hơn đến chế độ ăn uống mất cân bằng. Tỷ lệ quá cao carbohydrate tinh chế và chất béo cao trong cơ cấu hấp thụ là một lý do quan trọng làm tăng tỷ lệ này.

Cụ thể hơn, chìa khóa là việc hấp thụ "đường vô hình" trong thời gian dài, bao gồm gia vị, thịt chế biến và thực phẩm ăn liền. Nhiều loại trong số chúng trông không ngọt, nhưng nhanh chóng chuyển hóa thành đường trong máu trong giai đoạn hấp thụ ở đường tiêu hóa.

Tần suất tập thể dục thấp và mô cơ giảm làm suy yếu thêm khả năng chuyển hóa glucose. Quá trình này thực ra diễn ra rất chậm, nhưng tích tụ hàng năm, và "bệnh tiểu đường ở người cao tuổi" cuối cùng xuất hiện không còn là vấn đề của một thời điểm nhất định nữa mà là hậu quả của lối sống lâu dài.

Phòng ngừa tiểu đường ở người lớn tuổi:

- Ăn uống điều độ: Giảm đường, tinh bột nhanh (cơm trắng, bánh mì trắng), tăng rau xanh và đạm thực vật.

- Chia nhỏ bữa ăn, không để đói quá hoặc ăn quá no.

- Kiểm tra đường huyết định kỳ, đặc biệt nếu trong gia đình có người mắc tiểu đường.

- Vận động nhẹ nhàng như đi bộ, yoga, đạp xe.

Loãng xương

Mặc dù bệnh loãng xương có vẻ liên quan đến việc tập thể dục, nhưng kẻ thù lớn nhất của nó thực ra không phải là việc thiếu tập thể dục mà là ánh sáng mặt trời. Dữ liệu từ cuộc khảo sát tình trạng dinh dưỡng và sức khỏe quốc gia năm 2023 cho thấy tỷ lệ thiếu hụt vitamin D ở những người trên 70 tuổi vượt quá 70% và nguồn cung cấp vitamin D trực tiếp nhất là tiếp xúc với ánh sáng mặt trời.

Vấn đề là người cao tuổi ở thành thị trung bình mỗi ngày chỉ dành ít hơn 30 phút ở ngoài trời. Họ dành phần lớn thời gian ở trong nhà và mặc quần áo cản sáng, điều này hạn chế nghiêm trọng khả năng tổng hợp vitamin D của da.

Nhiều người lớn tuổi không biết rằng dù bổ sung bao nhiêu canxi, nếu không có vitamin D đóng vai trò “người vận chuyển”, canxi sẽ không thể đi vào mô xương. Loãng xương không phải do xương lão hóa mà là do thiếu ánh sáng mặt trời. Trớ trêu thay, chính tâm lý kết hợp giữa "sợ ánh nắng mặt trời" và "sợ mệt mỏi" đã tạo nên cái bẫy về mật độ xương.

Phòng tránh loãng xương như thế nào?

- Bổ sung canxi và vitamin D từ thực phẩm: sữa, cá mòi, trứng, rau cải xanh...

- Tắm nắng sáng sớm 15–20 phút mỗi ngày để tổng hợp vitamin D.

- Tập luyện thể thao nhẹ nhàng: đi bộ, dưỡng sinh, thái cực quyền…

- Hạn chế rượu bia, cà phê, không hút thuốc lá.

Suy giảm nhận thức

Khi nói đến suy giảm nhận thức, điều đầu tiên người ta nghĩ đến là bệnh Alzheimer và mất trí nhớ. Nhưng khúc dạo đầu thực sự cho những vấn đề như vậy thực ra đã xuất hiện ngay từ độ tuổi trung niên. Chìa khóa nằm ở hoạt động trao đổi chất của não.

Nghiên cứu hình ảnh não mới nhất cho thấy những người duy trì thói quen học tập suốt đời và tiếp tục tham gia các hoạt động ngôn ngữ, nhạc cụ và logic có số lượng khớp thần kinh trong não cao hơn đáng kể so với những người bình thường. Nói cách khác, suy giảm nhận thức không xảy ra khi bạn già đi mà là do sự lười biếng.

Theo thời gian, các con đường chuyển hóa của não yếu đi và các kết nối thần kinh trở nên thưa thớt, cuối cùng dẫn đến phản ứng chậm và giảm trí nhớ. Đằng sau điều này, việc thiếu thử thách, thiếu sự kích thích mới và thiếu mục tiêu dài hạn là ba nguyên nhân sâu xa gây suy giảm chức năng nhận thức.

Cách phòng ngừa sa sút trí tuệ:

- Luôn vận động trí não: đọc sách, chơi cờ, học kỹ năng mới

- Giao tiếp thường xuyên với gia đình, bạn bè

- Duy trì chế độ ăn Địa Trung Hải: giàu rau, cá, dầu olive, ít thịt đỏ

- Ngủ đủ giấc, tránh stress và trầm cảm

- Tập thể dục đều đặn để tăng lưu thông máu lên não

Quá trình lão hóa dẫn đến sự suy giảm chức năng của một số cơ quan, nhưng phần lớn "bệnh của người cao tuổi" không phải do lão hóa trực tiếp gây ra mà là do thiếu sự chuẩn bị cho quá trình lão hóa trước khi già đi.

Thậm chí có thể nói rằng những căn bệnh này là hậu quả của việc “nghỉ hưu sớm”. Cơ chế của cơ thể không từ chối hoạt động; điều thực sự kéo nó xuống là thái độ từ bỏ việc quản lý. Có một góc độ dễ bị bỏ qua, đó là sự thay đổi trong vai trò xã hội của con người.

Sau khi bước vào tuổi già, một số lượng lớn người đã mất việc làm và vai trò là trụ cột của gia đình, và kết quả là, đó là sự mất nhịp điệu, thay đổi chế độ ăn uống và khoảng trống tâm lý. Sự mất chức năng xã hội này có thể dễ dàng dẫn đến sự sụp đổ của chuỗi ở cấp độ sức khỏe.

Trong nghiên cứu y khoa có một thuật ngữ đặc biệt gọi là "hội chứng nghỉ hưu xã hội", ám chỉ thực tế là sau khi người cao tuổi tách khỏi vai trò của mình, tốc độ thoái hóa sinh lý tăng nhanh theo cấp số nhân, chức năng miễn dịch và thần kinh đồng thời suy giảm, thậm chí nguy cơ ung thư có thể tăng lên.

Nhiều người cho rằng tuyên bố này có phần cường điệu, nhưng dữ liệu là có thật: trong một nghiên cứu cộng đồng kéo dài 8 năm theo dõi 20.000 người, tỷ lệ mắc chứng trầm cảm ở những người đã nghỉ hưu hoàn toàn tăng 38% sau năm thứ năm và tỷ lệ mắc các bệnh lý mãn tính đi kèm tăng khoảng 23%.

Phong Vũ

Theo Người đưa tin