Đau quặn bụng sau ăn, hay còn gọi là đau bụng co thắt sau bữa ăn, thường được mô tả là cảm giác đau nhói, co bóp hoặc khó chịu ở vùng bụng, đặc biệt trong vòng vài giờ sau khi ăn. Theo bác sĩ David Johnson, chuyên gia tiêu hóa tại Trung tâm Y tế Đại học Virginia, triệu chứng này có thể xuất phát từ nhiều nguyên nhân, từ rối loạn tiêu hóa thông thường đến các bệnh lý nghiêm trọng hơn.

Các yếu tố như loại thực phẩm tiêu thụ, tốc độ ăn, hoặc thậm chí thói quen sinh hoạt hằng ngày đều có thể góp phần gây ra triệu chứng này. Tuy nhiên, khi cơn đau trở nên thường xuyên, dữ dội hoặc đi kèm các triệu chứng như buồn nôn, tiêu chảy, hoặc sụt cân không rõ nguyên nhân, bạn cần chú ý đến 5 bệnh lý tiềm ẩn sau đây.

1. Hội chứng ruột kích thích (IBS)

Hội chứng ruột kích thích (IBS) là một trong những nguyên nhân phổ biến gây đau quặn bụng sau ăn. Theo nghiên cứu được công bố trên tạp chí Gastroenterology (2020), IBS ảnh hưởng đến khoảng 10-15% dân số toàn cầu, với các triệu chứng đặc trưng như đau bụng co thắt, đầy hơi, và thay đổi thói quen đi tiêu (tiêu chảy hoặc táo bón).

Cơn đau thường xuất hiện sau khi ăn các thực phẩm kích thích như đồ chiên rán, sữa, hoặc thực phẩm giàu FODMAP (các carbohydrate khó tiêu). Tiến sĩ Emeran Mayer, tác giả cuốn The Mind-Gut Connection, giải thích rằng IBS có liên quan mật thiết đến sự mất cân bằng trong trục não-ruột, khiến hệ tiêu hóa nhạy cảm hơn với thức ăn.

Nếu bạn nghi ngờ mình mắc IBS, việc ghi nhật ký thực phẩm và tham khảo ý kiến bác sĩ tiêu hóa là bước đầu tiên để kiểm soát triệu chứng (Ảnh: Internet)

2. Viêm loét dạ dày-tá tràng

Viêm loét dạ dày hoặc tá tràng là một nguyên nhân khác gây đau quặn bụng sau ăn. Theo Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Hoa Kỳ (CDC), khoảng 6% dân số Mỹ từng gặp vấn đề này, thường do nhiễm vi khuẩn Helicobacter pylori hoặc sử dụng thuốc chống viêm không steroid (NSAIDs) kéo dài.

Cơn đau do viêm loét thường xuất hiện trong vòng 30 phút đến 1 giờ sau bữa ăn, đặc biệt khi dạ dày tiết axit để tiêu hóa thức ăn (Ảnh: Internet)

Cơn đau do viêm loét dạ dày thường có tính chất nóng rát hoặc cồn cào, đôi khi lan lên ngực, khiến người bệnh dễ nhầm lẫn với chứng trào ngược. Để chẩn đoán chính xác, nội soi dạ dày là phương pháp hiệu quả nhất, kết hợp với xét nghiệm tìm H. pylori.

3. Sỏi mật

Sỏi mật là một nguyên nhân không thể bỏ qua khi nhắc đến đau quặn bụng sau ăn, đặc biệt sau các bữa ăn giàu chất béo. Theo Hiệp hội Tiêu hóa Hoa Kỳ, khoảng 10-15% người trưởng thành ở các nước phát triển có sỏi mật, dù không phải ai cũng biểu hiện triệu chứng. Sỏi mật có thể gây tắc nghẽn ống dẫn mật, dẫn đến cơn đau quặn bụng dữ dội, thường ở vùng bụng trên bên phải, kèm theo buồn nôn hoặc nôn mửa.

Một nghiên cứu trên Journal of Clinical Gastroenterology (2021) chỉ ra rằng các bữa ăn giàu chất béo kích thích túi mật co bóp, làm tăng áp lực lên ống mật và gây đau. Nếu bạn gặp cơn đau quặn bụng sau khi ăn đồ chiên hoặc dầu mỡ, siêu âm bụng có thể giúp phát hiện sỏi mật và xác định hướng điều trị.

4. Viêm tụy mạn tính

Viêm tụy mạn tính, dù ít phổ biến hơn, cũng là một nguyên nhân tiềm ẩn gây đau quặn bụng sau ăn. Theo nghiên cứu từ The Lancet (2019), viêm tụy mạn tính thường liên quan đến việc lạm dụng rượu bia, rối loạn chuyển hóa lipid, hoặc yếu tố di truyền.

Cơn đau do viêm tụy thường xuất hiện ở vùng bụng trên, lan ra sau lưng, và trở nên nghiêm trọng hơn sau khi ăn, đặc biệt là các bữa ăn giàu protein hoặc chất béo (Ảnh: Internet)

Viêm tụy mạn tính có thể gây tổn thương lâu dài cho tuyến tụy, dẫn đến suy giảm chức năng tiêu hóa và hấp thụ chất dinh dưỡng. Xét nghiệm máu đo nồng độ enzym tụy (amylase, lipase) và chụp CT bụng là các công cụ chẩn đoán chính xác.

5. Bệnh celiac hoặc không dung nạp gluten

Bệnh celiac, một rối loạn tự miễn dịch liên quan đến gluten, cũng có thể gây đau quặn bụng sau ăn. Theo Tổ chức Celiac Disease Foundation, khoảng 1% dân số thế giới mắc bệnh này, nhưng nhiều người không được chẩn đoán. Khi người bệnh celiac tiêu thụ thực phẩm chứa gluten (có trong lúa mì, lúa mạch,...), hệ miễn dịch tấn công niêm mạc ruột non, gây đau bụng, đầy hơi, và tiêu chảy.

Một nghiên cứu trên American Journal of Gastroenterology (2022) cho thấy ngay cả những người không mắc celiac nhưng nhạy cảm với gluten cũng có thể trải qua các triệu chứng tương tự. Xét nghiệm máu tìm kháng thể và sinh thiết ruột non là cách xác định bệnh celiac, trong khi chế độ ăn không gluten là phương pháp điều trị chính.

Đau quặn bụng sau ăn không chỉ đơn thuần là một triệu chứng khó chịu mà còn có thể là dấu hiệu của các bệnh lý nghiêm trọng như 5 loại bệnh trên. Vì thế, việc nhận biết sớm các triệu chứng và tìm kiếm sự tư vấn từ bác sĩ chuyên khoa là điều cần thiết để bảo vệ sức khỏe lâu dài. Nếu bạn thường xuyên gặp phải tình trạng này, hãy bắt đầu bằng cách theo dõi chế độ ăn uống, ghi lại các triệu chứng, và tham khảo ý kiến bác sĩ để được chẩn đoán chính xác.

Xem thêm: Trẻ vị thành niên bắt đầu tò mò “chuyện người lớn”, cha mẹ cần có động thái ra sao?

Quỳnh Giang

Theo Người đưa tin