Để hiểu đờm phản ánh điều gì, trước tiên bạn phải biết đờm đến từ đâu.

Nhiều người lầm tưởng rằng đờm chảy ra từ cổ họng. Trên thực tế, đờm thực sự là chất tiết ra từ đường dẫn khí của phổi. Nó là hỗn hợp chất nhầy được tạo ra khi niêm mạc đường hô hấp bị kích thích, cộng với các tế bào bị bong tróc, tế bào miễn dịch chết, cặn bã của vi khuẩn, các hạt bụi,...

Thông thường, lượng đờm rất nhỏ nên không được chú ý. Tuy nhiên, một khi phổi bị viêm, nhiễm trùng, tổn thương hoặc tắc nghẽn, lượng và màu sắc của đờm sẽ thay đổi nhanh chóng.

Điều mà các bác sĩ lo sợ nhất là màu sắc đờm thay đổi nhưng không ai quan tâm. Đặc biệt khi có ba màu bất thường, thường là lời cảnh báo các vấn đề về phổi đang bắt đầu xảy ra. Nếu phát hiện và can thiệp sớm cảnh báo này, nhiều bệnh về phổi có thể được kiểm soát. Nhưng nếu bạn bỏ lỡ giai đoạn này, hậu quả sẽ khó lường.

Đờm có màu vàng

Dấu hiệu bất thường đầu tiên là đờm có màu vàng, đặc và khó khạc ra. Hầu hết mọi người nghĩ rằng đờm vàng chỉ là do "tức giận" và có thể chữa khỏi bằng cách uống nhiều nước, nhưng thực chất đây là biểu hiện của tình trạng tích tụ nhiều bạch cầu trung tính, là phản ứng căng thẳng của cơ thể đối với nguồn nhiễm trùng.

Sự xuất hiện của đờm màu vàng cho thấy tình trạng mưng mủ cục bộ đang xảy ra ở đường hô hấp. Phản ứng mưng mủ này thường do nhiễm trùng vi khuẩn gây ra, chẳng hạn như vi khuẩn Streptococcus pneumoniae, Haemophilus influenzae, Staphylococcus aureus,...

Đặc biệt khi đờm vàng kèm theo sốt, tức ngực, thở nông và ho vào buổi sáng ngày càng nặng thì rất có thể đó là viêm phế quản cấp hoặc viêm phổi giai đoạn đầu.

Trung tâm nghiên cứu hô hấp Trung Quốc đã từng biên soạn một bộ dữ liệu cho thấy trong số 200 bệnh nhân có triệu chứng chính là ho và đờm vàng, hơn 63% được chẩn đoán mắc bệnh nhiễm trùng phổi do vi khuẩn và 18% khác bị viêm phế quản mãn tính.

Quan trọng hơn, 15 người trong số họ được chẩn đoán mắc đợt cấp COPD. Nói cách khác, đờm vàng không chỉ là một bệnh nhiễm trùng mà còn có thể là dấu hiệu cho thấy bệnh phổi mãn tính đang bước vào trạng thái không ổn định. Nhiều bệnh nhân COPD thường xuyên ho ra đờm màu vàng, dần dần làm tắc nghẽn đường thở nếu không được điều trị. Chức năng phổi của họ suy giảm theo từng năm và cuối cùng họ phải dựa vào oxy để duy trì sức khỏe.

Đờm có lẫn máu

Dấu hiệu bất thường thứ hai là đờm có lẫn máu hoặc gỉ sắt. Theo các bác sĩ, máu trong đờm thường là do các mao mạch bị vỡ và thường xuất hiện ở giai đoạn đầu của các bệnh như lao, ung thư phổi và giãn phế quản.

Đặc biệt là đờm màu gỉ sắt, là cặn oxit sắt được giải phóng sau khi hồng cầu vỡ, cho thấy phản ứng xuất huyết đã xảy ra ở phế nang.

Một nghiên cứu của Hiệp hội Lồng ngực Hoa Kỳ chỉ ra rõ ràng rằng trong số những bệnh nhân có đờm màu gỉ sắt mà không có tiền sử chấn thương hoặc sử dụng thuốc chống đông máu, có tới 43% cuối cùng được chẩn đoán mắc các tổn thương phổi đặc, bao gồm cả ung thư phổi giai đoạn đầu.

Quan trọng hơn, sự thay đổi màu sắc đờm này thường xảy ra ở giai đoạn mà hình ảnh không thể xác định chính xác tổn thương . Nói cách khác, đờm đã thay đổi trước, nhưng vấn đề không được phát hiện trong phim. Đây cũng là một trong những lý do vì sao các bác sĩ nhấn mạnh rằng “xem đờm quan trọng hơn xem phim X-quang”.

Nói một cách thẳng thắn hơn, nếu một người ho ra đờm vào mỗi buổi sáng, thỉnh thoảng có màu hơi đỏ hoặc nâu, nhưng lại không để ý đến và nghĩ rằng ăn thứ gì đó để làm ẩm phổi sẽ làm giảm vấn đề thì loại "quan sát chậm trễ" này chính là hành vi nguy hiểm nhất.

Trong số bệnh nhân ung thư phổi, hơn 60% triệu chứng đầu tiên là ho ra máu vào buổi sáng, không có triệu chứng khó thở hoặc đau ngực ở giai đoạn đầu. Đờm là dấu hiệu cảnh báo duy nhất.

Đờm có bọt, màu trắng và số lượng nhiều

Nhiều người cho rằng loại đờm này "miễn là trong là được", nhưng thực tế đây là dấu hiệu quan trọng của bệnh phù phổi do tim hoặc dị ứng đường thở. Đờm đặc biệt có bọt trắng, kèm theo khó thở kịch phát về đêm, cho thấy có dịch tiết ra ở phổi, đây có thể là biểu hiện của suy tim hoặc hen suyễn dị ứng.

Một nghiên cứu của Bệnh viện trực thuộc Đại học Y khoa Quảng Châu, Trung Quốc cho thấy gần một nửa số người bị khạc đờm bọt trắng tái phát được chẩn đoán mắc bệnh suy tim tiềm ẩn.

Loại đờm này trông có vẻ không nguy hiểm, nó không có màu vàng, không có mùi hoặc không dính. Trông có vẻ rất nhẹ, nhưng thực chất đây là chất lỏng đi vào phế nang và ảnh hưởng đến chức năng trao đổi khí.

Theo thời gian, tình trạng kiềm hô hấp, giảm độ bão hòa oxy trong máu và tăng áp lực động mạch phổi có thể xảy ra, tiếp theo là tăng gánh nặng lên tâm thất phải. Nhiều người nói rằng “Tôi không cảm thấy khó chịu, chỉ thở nhanh thôi”, nhưng thực tế là cơ thể đã đạt đến giới hạn bù trừ rồi.

Ngoài ba sự thay đổi về màu sắc này, còn có một "manh mối gián tiếp" khác cũng rất quan trọng, đó là sự thay đổi về mùi của chính đờm.

Nếu đờm có mùi hôi, nguyên nhân chủ yếu là do nhiễm vi khuẩn kỵ khí, chẳng hạn như áp xe phổi, giãn phế quản và nhiễm trùng. Những bệnh nhiễm trùng này thường nằm ở thùy dưới của phổi, sâu trong phổi và không dễ phát hiện bằng cách nghe phổi thường quy ở giai đoạn đầu.

Mùi đờm nồng là biểu hiện của các chất hóa học còn sót lại sau khi tế bào miễn dịch chống lại vi khuẩn, đồng thời cũng có thể là manh mối phụ trợ để đánh giá tiến triển của bệnh.

Theo quan điểm này, sự xuất hiện của đờm không phải là điều xấu; đây là phản ứng bình thường của cơ chế điều hòa của phổi. Nhưng vấn đề nằm ở bản chất, màu sắc, số lượng, thời gian, triệu chứng đi kèm,... của đờm. Nếu một người bình thường không ho ra đờm nhưng đột nhiên lại khạc ra đờm có màu sắc bất thường, dù chỉ trong vài ngày thì bạn không nên chủ quan. Đặc biệt là những "người có triệu chứng thấp" không sốt và không cảm thấy rõ ràng là không khỏe có nhiều khả năng bỏ lỡ giai đoạn chẩn đoán.

Đây chính là bản chất tiềm ẩn lớn nhất của bệnh phổi - không phải là bạn ho đến mức không thể ngủ được ngay từ đầu, mà là bạn âm thầm thay đổi trạng thái thở và điều chỉnh thành phần đờm, cố gắng nhắc nhở cơ thể rằng có điều gì đó không ổn theo cách khó nhận thấy nhất.

Phong Vũ

Theo Người đưa tin